Dwa traktaty o rzadzie

Angielski filozof John Locke (1632-1704) zapisal sie w historii jako "ojciec" wspolczesnej demokracji. Byl pierwszym teoretykiem republikanizmu w dzisiejszym sensie. Dwa traktaty... sa pod tym wzgledem dzielem kanonicznym, a dla kazdego politologa wprost obowiazkowym. Zainspirowaly m.in. Deklaracje Niepodleglosci i Konstytucje USA. To wlasnie wtedy Locke stal sie klasykiem idei nowoczesnej panstwowosci. Przelomowosc republikanskiej mysli Locke'a opiera sie przede wszystkim na odrzuceniu legitymizowania wladzy czynnikiem nadprzyrodzonym, Bozym nadaniem. Polemice z pogladem, ze wszelka wladza ma charakter "ojcowski" i wywodzi sie ostatecznie od wladzy, jaka otrzymal Adam w raju, poswiecony jest pierwszy traktat. Drugi rysuje koncepcje wladzy z nadania ludu i odpowiedzialnej przed ludem. Dramatyczne okolicznosci powstania dziela, jego fragmentarycznosc, anonimowa publikacja za zycia autora czynia lekture tym ciekawsza. Rowniez jej kontekst jest dosc specyficzny. Locke, choc republikanin, godzil swoje poglady z praca na rzecz krola i arystokratow. Dla niego monarchia i republika nie wykluczaly sie jeszcze politycznie. Monarcha mial wladac jako "przedstawiciel" ludu. Radykalne przeciwienstwo dotyczylo samej legitymacji wladzy: tam boskiej, tu spolecznej. Obserwowanie, jak wykluwa sie ta wspolczesna idea u mysliciela przeciez na wskros chrzescijanskiego, to jeden z bonusow lektury tego dziela.